“Khoảng trắng” trong quy định
Với nét đặc trưng đô thị “trên bến dưới thuyền”, nhiều người dân TPHCM từ lâu đã xây dựng nhà cửa cặp theo kênh rạch để thuận lợi cho việc sinh hoạt, đi lại. Theo thời gian, nhằm đáp ứng nhu cầu về chỗ ở, sinh hoạt ngày càng tăng, người dân đóng cừ lấn dần ra mặt nước để mở rộng nhà ở. Trên các tuyến kênh Đôi (quận 8), kênh Tẻ (quận 4), rạch Văn Thánh (quận Bình Thạnh), rạch Xuyên Tâm (quận Bình Thạnh, Gò Vấp)… đã hình thành dãy nhà nổi kéo dài hàng kilomet. Những căn nhà đứng trên mặt nước đang trở thành “điểm nghẽn” trong công tác cải tạo kênh rạch, chỉnh trang đô thị.
Theo số liệu từ Sở Xây dựng TPHCM, chỉ riêng 5 dự án cải tạo kênh rạch thành phố nằm trong chương trình cải tạo, chỉnh trang là rạch Xuyên Tâm, rạch Văn Thánh, bờ Bắc rạch Đôi, kênh Tẻ, kênh Hy Vọng có tổng số trên 6.000 căn nhà phải giải tỏa. Trong đó, tại rạch Xuyên Tâm giải tỏa 2.122 căn nhà và bờ Bắc kênh Đôi giải tỏa 1.578 căn...
Theo luật sư Trần Đình Dũng (Đoàn Luật sư TPHCM), Khoản 2, Điều 91, Luật Đất đai số 31/2024/QH15 quy định, nguyên tắc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất (có hiệu lực từ ngày 1-8 tới), việc bồi thường về đất được thực hiện bằng việc giao đất có cùng mục đích sử dụng với loại đất thu hồi. Việc giải tỏa, đền bù nhà trên kênh rạch từ lâu đã trở thành vấn đề nan giải đối với TPHCM, nay theo quy định của Luật Đất đai mới, công tác giải tỏa hàng ngàn căn nhà trên kênh rạch không có giấy chứng nhận quyền sử dụng càng khó khăn hơn.
Nghị định cần quy định cụ thể
Nhằm đẩy nhanh tiến độ cải tạo kênh rạch, TPHCM đã dành trên 11.000 tỷ đồng để hỗ trợ đền bù giải tỏa, tái định cư cho 2 dự án rạch Xuyên Tâm và bờ Bắc kênh Đôi.
Mới đây, thành phố mạnh dạn đề xuất thí điểm hộ dân ở trên kênh rạch khi giải tỏa được mua, thuê nhà ở xã hội.
Tuy nhiên, để nhà ở của người dân trên kênh rạch có đủ điều kiện pháp lý và được bồi thường, hỗ trợ hợp lý, Nghị định hướng dẫn Luật Đất đai số 31/2024/QH15 cần quy định cụ thể hơn.
div> <p style="text-align: justify;">Theo luật sư Trần Đình Dũng, mặc dù TPHCM đã linh hoạt, chủ động trong ban hành văn bản, áp dụng quy định có lợi để hỗ trợ bồi thường đối với nhà ở trên kênh rạch, nhưng vẫn chưa giải quyết được vấn đề căn bản về chỗ tái định cư, nơi ở mới. Theo quy định của Luật Đất đai số 45/2013/QH13 cũng như Luật Đất đai số 31/2024/QH15 (mới), để người dân trên kênh rạch có chỗ ở mới tốt hơn chỗ ở cũ rất khó thực hiện. Gỡ nút thắt này, trong Nghị định hướng dẫn thực hiện Luật Đất đai của Chính phủ sắp tới cần quy định về trường hợp nhà ở, công trình kiến trúc trên kênh rạch, sông hồ (mặt nước) để các tỉnh, thành có cơ sở xây dựng phương án giải tỏa, bồi thường hợp lý.